Leasing: istota, rodzaje i znaczenie w biznesie
Leasing jest kluczowym narzędziem finansowania dla przedsiębiorstw. Ta metoda polega na przejmowaniu przedmiotu (takiego jak samochód, sprzęt, nieruchomość) do użytku przez leasingobiorcę od finansującego (leasingodawcy) na ustalony czas. Leasingodawca zachowuje prawa własności do przedmiotu, a leasingobiorca uiszcza określoną ratę za korzystanie z niego. Wyróżniamy różne typy leasingu, takie jak operacyjny i finansowy, różniące się m.in. możliwością przejęcia przedmiotu po zakończeniu umowy, oraz bezpośredni pośredni, w zależności od tego, czy finansującym jest producent przedmiotu. Bardzo istotnym elementem w każdym z nich jest konstrukcja umowy leasingowej.
Kluczowe zasady w leasingu operacyjnym
W ramach klasycznego leasingu operacyjnego, finansujący, czyli właściciel przedmiotu umowy, jest odpowiedzialny za jego odbiór, a następnie przekazanie leasingobiorcy do użytku. Z kolei leasingobiorca zobowiązany jest do dbałego użytkowania przedmiotu. Istotnym elementem są prawa i obowiązki obu stron, szczególnie w kontekście ewentualnych wad przedmiotu leasingu. Finansujący zwykle nie ponosi odpowiedzialności za te wady, chyba że wynikają one z jego działań. W momencie zawarcia umowy, wszystkie uprawnienia związane z ewentualnymi wadami przedmiotu przechodzą na leasingobiorcę. To dotyczy odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz praw wynikających z gwarancji, o ile leasingodawca dostarczy stosowne dokumenty gwarancyjne. W przeciwnym razie konieczna jest cesja praw.
Regulacje Kodeksu cywilnego dotyczące leasingu zazwyczaj pozwalają na dużą swobodę w kształtowaniu umów. Umożliwiają one stronom ustalenie warunków, takich jak przesunięcie skuteczności efektu rozporządzającego umowy, czy bezpośrednie przekazaniu przedmiotu leasingu korzystającemu. Jednakże, istnieje wyjątek od tej zasady dotyczący prawa do odstąpienia od umowy przez osobę sprzedającą przedmiot. Gdy pojawiają się wady przedmiotu leasingu, leasingobiorca musi zażądać od finansującego odstąpienia od umowy z zbywcą, przy czym finansujący jest zobowiązany uwzględnić to żądanie, jeżeli znajduje ono uzasadnienie w przepisach prawa, czy bezpośrednio w umowie.
W praktyce relacja między finansującym, leasingobiorcą i zbywcą przedmiotu leasingu może prowadzić do wielu problemów, szczególnie jeśli dochodzi do konfliktów między tymi stronami. Konflikty te często mają swoje źródło w niezgodności przedmiotu z warunkami umowy lub niewłaściwym odstąpieniem od umowy. Skuteczne zarządzanie takimi sytuacjami wymaga dokładnego zrozumienia i oceny praw i obowiązków każdej ze stron, co może być zadaniem skomplikowanym, wymagającym dogłębnej analizy prawa cywilnego i zależności prawnych między trzema podmiotami. Taka analiza jest kluczowa do skutecznego rozwiązywania potencjalnych konfliktów, w tym oceny możliwości wygranej w sądzie i rozważenia polubownego rozwiązania problemu.
Kwestie sądowe w leasingu
Kiedy spór leasingowy dociera do etapu sądowego, sytuacja może stać się bardziej skomplikowana. Zgodnie z art. 458[2] § 1 pkt. 6 Kodeksu postępowania cywilnego, takie sprawy są badane w świetle przepisów o postępowaniu gospodarczym. Ten rodzaj postępowania jest często krytykowany za wprowadzanie zbyt surowych zasad do procesu cywilnego, co może znacząco wpływać na całą dynamikę rozprawy.
W postępowaniu gospodarczym kluczowe jest przedstawienie wszystkich argumentów i dowodów już na początkowym etapie. Materiał dowodowy opiera się głównie na dokumentach, co zmniejsza rolę zeznań świadków. Te wymagania mogą stanowić wyzwanie, zwłaszcza dla pełnomocników stron, którzy muszą skrupulatnie przygotować materiał dowodowy. Dodatkowo, istnieją ograniczenia w zakresie zmian przedmiotu powództwa i zakaz występowania przez pozwanego w sprawie z powództwem wzajemnym. W sytuacji, gdy klient posiada roszczenia wobec drugiej strony, konieczne może być zainicjowanie nowego procesu cywilnego, również w ramach postępowania gospodarczego.
Pojawia się więc sporo praktycznych komplikacji, zwiększając liczbę prowadzonych spraw przed sądami gospodarczymi i wydłużając ich czas, a to wpływa na koszty. W przypadku trójstronnej relacji między zbywcą, finansującym i korzystającym, praktycznym rozwiązaniem może być interwencja uboczna, gdzie finansujący, będący w sporze ze zbywcą, włącza leasingobiorcę do procesu. Takie działanie może być korzystne dla leasingobiorcy, gdyż w niektórych sytuacjach przegrana finansującego może generować roszczenia wobec leasingobiorcy, i odwrotnie.
Podejście do sprawy w przypadku wspólnego interesu wydaje się prostsze, ale praktyka pokazuje, że nie zawsze jest to oczywiste. Krótkie terminy przedawnienia roszczeń między przedsiębiorcami mogą wymagać prewencyjnego wytoczenia powództwa wobec potencjalnego „sprzymierzeńca”, co z kolei może ochłodzić wzajemne relacje i utrudnić współpracę w procesie.
W kontekście sporów leasingowych, gdzie często chodzi o niezgodność przedmiotu z umową lub jego wadliwość, kluczową rolę może odgrywać opinia biegłego dotycząca stanu przedmiotu leasingu. Złożoność urządzeń i maszyn często sprawia, że zdobycie odpowiedniej opinii jest trudne, co może wynikać z braku dostępności specjalistów, wysokich kosztów ekspertyzy lub długiego czasu oczekiwania na wynik. W takich okolicznościach strony mogą uznać za stosowne zabezpieczenie dowodu, zarówno poprzez oględziny, jak i opinie biegłego. Zabezpieczenie dowodu, możliwe do przeprowadzenia na wniosek strony przed rozpoczęciem postępowania lub z urzędu, wymaga od sądu oceny, czy bez tego działania dowód stanie się niewykonalny lub znacznie utrudniony.
Warto zaznaczyć, że uzyskanie zabezpieczenia dowodu może być skomplikowane. Orzecznictwo dopuszcza zabezpieczenie dowodu za pomocą opinii biegłego tylko w sytuacjach, gdy istnieje ryzyko, że późniejsze okoliczności uniemożliwią jej sporządzenie[1]. Ważne jest odróżnienie między koniecznością zabezpieczenia dowodu a potrzebą jego uzyskania poprzez dokładną opinię biegłego. Jeżeli dowód zostanie zabezpieczony zbyt wcześnie, bez pełnego materiału dowodowego, jego siła w procesie może być osłabiona[2]. Dlatego też na etapie przed rozpoczęciem sporu adekwatne może być przeprowadzenie zabezpieczenia dowodu przez dokładne oględziny, dokumentowane pisemnie i fotograficznie, co umożliwi późniejsze wydanie opinii w trakcie postępowania rozpoznawczego. Skierowanie wniosku o zabezpieczenie dowodu może być pomocne, a czasami nawet niezbędne, aby zabezpieczyć pozycję strony przed wejściem w spór sądowy. Ostateczna decyzja o dopuszczeniu zabezpieczenia dowodu zawsze należy do sądu, który rozpatruje wniosek.
Skuteczne prowadzenie sporów sądowych w przypadku leasingu
Z uwagi na skomplikowaną strukturę umowną i regulacje prawne, konflikty sądowe dotyczące leasingu często wymagają szczegółowej analizy i ostrożnego podejścia. W takich okolicznościach nieocenione okazuje się wsparcie doświadczonego pełnomocnika, który może skutecznie pokierować procesem w dążeniu do najkorzystniejszego rozwiązania. Zarządzanie sporami leasingowymi wymaga sprawnego poruszania się nie tylko po przepisach dotyczących leasingu ale i zrozumienia procesowych niuansów, aby skutecznie rozwiązywać powstałe problemy i unikać długotrwałych, kosztownych procesów sądowych.
Autor: adw. Rafał Wyziński
[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 listopada 2018 r. sygn. akt I ACa 52/18
[2] Wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 listopada 2017 r.; sygn. akt I ACa 175/17
